Ansiklopedim.info

Türk geleneksel gölge oyunu. Adını, oyunun iki temel kiÅŸisinden biri olan Karagöz’den alan Türk gölge oyunudur. Oyunun kaynağı hakkında çeÅŸitli görüşler öne sürülse de, bunların doÄŸruluÄŸunu kanıtlayacak kesin belgeler yoktur. KesinliÄŸi diÄŸerlerine oranla daha fazla olan bir belgeye göre oyun, ülkemize Mısır’dan gelmiÅŸtir.

Halk arasında söylenenlere göreyse, Karagöz’le Hacivat gerçek kiÅŸilerdir. Karagöz, Batı Trakya’dan gelip Bursa’ya yerleÅŸmiÅŸ bir demirci ustasıdır. Hacivat da inÅŸaatlarda ustabaşı olarak çalışmaktadır. Ä°kisi, Osmanlı padiÅŸahı Orhan Beyin Bursa’da yaptırdığı cami inÅŸaatında bir araya gelirler. Aralarındaki söyleÅŸiler öylesine ilgi çeker ki, işçiler iÅŸi bırakıp onları izlerler. Bunu öğrenen Orhan Bey, cami inÅŸaatının geri kalmasına neden olduÄŸu için Karagöz’ün başını vurdurur. Korkup kaçan Hacivat da eÅŸkıyalar tarafından öldürülür. Yaptığına piÅŸman olan Orhan Bey, Hacivat’la Karagöz arasında geçen konuÅŸmaları bilen Åžeyh Küşterî’den bu konuÅŸmaları dinler. Küşterî, aldığı buyruk üzerine, Karagöz’le Hacivat’ın tasvirlerini yaparak bir perde arkasında oynatır. Böylece Karagöz oyunu doÄŸmuÅŸ olur.

Karagöz oyunları; giriş, söyleşme, oyunun kendisi ve bitiş bölümlerinden oluşur. Karagöz oyunlarında değişik tipler vardır. Bunlar değişmeyen özellikleri olan tiplerdir. Kişiler, abartılmış birden çok kişilik özelliğine sahiptir. Zenne, Tiryaki, Yahudi, Acem, Lâz, Kayserili bu tiplerden bazılarıdır.

Karagöz tek bir sanatçının gösterisidir. Karagöz oynatan sanatçıya “Karagözcü” ya da “Hayalbaz” denir. Karagözcü, kendisinin ya da baÅŸkalarının yaptığı Karagöz kuklalarını bir çubuÄŸun ucunda ve bir perde arkasında müzik eÅŸliÄŸinde oynatır. Tiplerin konuÅŸmalarını da kendisi seslendirir. Kimi zaman yardımcı da kullanır.

Karagöz, Karagöz oyununun temel kiÅŸilerinden biridir. Halkın saÄŸduyusunu yansıtan, içi dışı bir, dürüst ve mert, biraz da çocuksu bir halk adamı tiplemesidir. Geçim sıkıntısı içindedir; bu nedenle altından kalkamayacağı ya da hiç bilmediÄŸi iÅŸlere el atar, çoÄŸu zaman da baÅŸarısız olur. Hayalci deÄŸil, gerçekçidir. Dalkavukluk bilmez, çıkarcı davranmaz. Oyunun temel ögesini, Karagöz ve Hacivat’ın kiÅŸilikleri arasındaki karşıtlıklar oluÅŸturur.

Hacivat, Karagöz oyununun iki temel kiÅŸisinden biridir. KiÅŸiliÄŸi Karagözünkiyle karşıt özellikler taşır. KiÅŸilere göre ayrı davranışlar sergileyen, çıkarcı, içten pazarlıklı, var olan düzenden yana, yarı aydın bir tiptir. Yarım yamalak bilgisiyle çevrede bilgiçlik taslar. ÇoÄŸu zaman iÅŸ veren olarak ortaya çıkar. Karagöz’ü az ücretle, zor iÅŸlerde çalıştırır. Dili ağır ve aÄŸdalıdır. Bunun için Karagöz, konuÅŸtuklarını kasıtlı olarak anlamaz ve bu anlayamamaktan dolayı oyunda nükteli konuÅŸmalar geçer.

Ä°LGÄ°LÄ° KONULAR

Hayalî Küçük Ali